Ne aç kal ne budala !
Şimdilerde Apple’ın dahi çocuğu Steve Jobs‘tan alıntılarla dolu internet siteleri, bloglar ve sair medya ortamları. Şu konuşmasında bunu dedi, şu röportajında ne demedi ki, nasıl bu kadar başarılı oldu, gençlere ne salık verdi, üniversiteyi neden terketti, Apple’dan nasıl kovulup döndü ?
“Kör ölür badem gözlü olur” değil söyleyeceklerimin ana teması. Daha bir başka, bir genel düzen eleştirisi. Kendini, her fırsatta olduğu gibi, Steve Jobs’un ölümünü üzerinden de pazarlayan bir sisteme ve buna çanak tutan kimi Steve Jobs söylemlerine çakacağım. Hiç bir şekilde Steve Jobs’un mücadelesine, zekasına ve mucit kişiliğine sözüm yoktur.
O meşhur “Aç kal budala kal” konuşmasına takmış durumdayım ilk ayaktan. Konuşan Apple’ın CEO su değil de bir popüler kişisel gelişim kitabının tuzu kuruluktan öte bir izlenim bırakamayan yazarı, elin eşeğini türkü çağırarak arayan keyfi yerinde komşu gibi. Bunları “Ferrarisini Satan Bilge” de ya da “The Secret” da filan okumuştuk sanki. Hatta şimdilerde John C. Parkin diye bir arkadaşın “Siktir Et” adlı kitabında da daha ukala ve çirkin halini görebiliyoruz. Diyeceğim o ki Steve Jobs’un bu ve buna benzer başka konuşmalarındaki söylemler son derece keskin, son derece net ve bir o kadar iddialı. Her söylediğini genelleyen bir hava ve daha kötüsü genelleştikçe yüzeye yaklaşan söylemler. Yüzeyselleştikçe sığlaşan. Bir düzen bekçisi, bir “cyborg” eğitmeni gibi cümleleri ve tavrı. Kendini tanımış da sıra insanlığa verilecek derslere gelmiş tadında.
Başarılı olmak ile kendini tanımak arasında bir ilişki olduğunu düşünmek ilk yanılgı kanımca. Başarılıysan bunun sebeplerini, nasıllarını düzgün analiz edememiş olabilirsin mesela. Çıkarsadığın doğrular doğru olmayabilir, ya da bunlar senin doğruların olmayabilir. Başka başka insanlardan devşirip kendine giydirdiğin cicili bicili kelimeler olabilir. Başarının sebebi bu kurallara veya doğrulara bağlılığından değil de sadece ve sadece dümdüz bir şekilde zekana çok çalışmayı eklemekten filan ileri gelebilir. Bilmem hangi sözü duyduğunda hayatının değişmiş olduğunu, o andan itibaren bilmem ne kararlar aldığını o sözü duyduğun an değil de, çok daha ileri bir vakitte o söze göre uyarlamış olabilirsin. Böyle bir uyarlamayı şu anda ben de yapabilirim mesela. Sağlak olmama rağmen neden çok iyi bir sol ayağa sahip olduğumu, hatta herkesin beni solak sandığını, sol ayakla topu kalecinin uzanamayacağı köşelere rahatça bırakabildiğimi şöyle afili bir sözün arkasından izah edebilirim. Bir hikayem olabilir, sivrileşip, karikatürize edebilirim hadiseyi. İşin aslı hiç de öyle değilken…
Bir de şu klasik “sevdiğiniz, aşık olduğunuz işi yapın” safsatası var elde. Herkes sevdiği işi yapmayabilir arkadaş, ki bir istatistik çalışması yapsak sanırım çalışanların yarıya yakını başka bir iş yapmak ister. Zaten düzen yeterince boğazlarken neden sen de, o müthiş zekanla iğne batırırsın insanların keşkelerindeki, pişmanlıklarındaki, beceremeyişlerindeki derin acıya. Hangi mantıkla kendi düzleminde başarılı oldun diye aynı kurallar silsilesi sonucu başkalarının da bir şeyleri başarabileceğini iddia edebilirsin ki. Nedir bu bilgelik popülizmi, “benim kişisel gelişimim herkesin kişisel gelişimi olabilir, ayrıca benim kişisel gelişimim seninkini döver” tavrı. Baydınız, bunalttınız koca bir nesli, çekin üstümüzden şu kendi doğrularınızı, sığlıklarınızı, öze hiç bir zaman ulaşamamış özlü sözlerinizi.
Kişisel gelişim kitaplarının ruhsuzluğundan dem vuran tonla yazı okumuşuzdur heralde. Yavanlığından ve küstahlığından. Hayatın hiç de öyle olmadığını bilir herkes. Ama yine de haber sitelerinin vazgeçilmez ve en çok tık alan şablonudur, “işinizde başarılı olmak için on adım”, “daha mutlu bir evliliğe giden yol”, “kariyeriniz için bilmem kaç anahtar” minvalindeki resimli haberler. Oysa ne kolaydır üniversiteyi terketmek, ne afili bir ünvandır “üniversite terk”. Haber olursunuz, hikaye olursunuz kariyer basamaklarını tırmanırken. Gıpta edilen, parmakla gösterilen adam olursunuz bu halinizle. Hiç lafı dolandırmaya gerek yok, ne güzel demiş atalar “bekara karı boşamak kolay”. Çevirecek olursak şimdiki zamana, bordrosunda 1 dolar yazsa da, kasasında milyarlar bulunan Apple CEO’suna üniversite mezunu olmak çok şey ifade etmeyebilir, aşağılayabilir bile. Ve acı olan şu ki kimse de virgül atamaz diploma törenindeki bu afili konuşmaya, olduğu gibi kabul edilesidir çünkü. Tam da modern çağın gerektirdiği üzere; o “istemiştir”, “azmetmiştir”, “elde etmiştir”. Başarmıştır !
Başarılı olmak zorunda mıyız peki ? Ya da daha gerçekçi bir soru; başarı nedir ki ? Sana göre şirketler kurup, icatlar yapmak, sevdiğin hatta dur abartayım aşık olduğun işe gitmek mi ? Genellemelerin en güzeli, en bir tanesi Einstein abimizin formülünde yatar. Tıpkı değişmeyen tek şeyin değişim olması gibi; “Evrende görecelilik esastır”. Senin için başarıya kriter olan şeyler herkesin değerler sistemiyle örtüşmeyebilir. Gerçeğin her açıdan görünen tarafı şudur ki başarı da görecelidir. Farklıdır kişiden kişiye, değerler sisteminden değerler sistemine. Zengin olmak, nefsin arzu ve isteklerine kavuşmak şimdiki dünya düzenin itelediği başarı kriteri mesela. Daha çok çalışarak, daha çok tüketmek. Evler, arabalar almak, paran olmasa da. Öyle ya, olmayan paranla geleceğini satarak krediler kullanmak. Hani şu keferelerin “Consume, obey, die” zincirindeki gibi “Tüket, itaat et, öl” arkadaş. Ölesin ki yeni müşteriler gelsin. Hatta tam olarak yaş-tüketim eğrisinin dibe vurduğu anda filan öl. Öl ki ölüm yakışsın sana. Tıpkı Steve Jobs’un o meşhur konuşmasının son bölümünde ölüme söylediği güzelleme gibi;
“Şimdiye dek hiç kimse ölümden kaçamamıştır. Bunun böyle de olması gerekir, çünkü ölüm hayatın en güzel icatlarından birisi. Hayat’ın değişim ajanı. Yenilere yer açmak için, eskilerden kurtulmanın tek çaresi. Şu an için yeni sizsiniz, ama günün birinde, üstelik pek yakında siz de eskiyecek ve aradan çıkarılacaksınız. Bu kadar acımasız olduğum için üzgünüm, ama gerçek bu.”
Hiç unutmam 95-96 sezonu Şampiyonlar Ligi finalini, Borussia Dortmund 3 – Juventus 1… Ve bir Juventus’lu taraftarın maçın bitimiyle yüzünü elleri arasına alıp ağlaşıyını. Öylesine dolu dolu bir hüzündür gözlerinden fışkıran, öylesine anlamlıdır ki benim gözümde, o kupayı kaldırmaktan çok daha fazla şey ifade eder. Başarı kupayı kaldırmaksa eğer, ki öyle, ben başarısızlığı seçiyorum. O melankoliyi, biraz arabesk, biraz doğulu bir tavırla da olsa o Juventus’lu taraftarın adam gibi hüznünü seçiyorum. Çirkefleşmeyen, sataşmayan, dingin hüznü. Şampiyonlar Ligi finalinde kaybeden bir Beşiktaş hayal edebiliyorum, ve seviyorum o hayali, o hayali başarısızlığı, ikinciliği. Mevzu tam da burada aslında.
Dünyanın neden giderek daha yaşanılmaz bir yer haline geldiğine verilebilecek cevaplardan birisi de yukarıda sözünü ettiğim başarısızlığa olan toplumsal,ailesel ve bunların da ötesinde bireysel tahammülsüzlük. Sürekli olarak bir şeyleri başarmak zorundayız. Her an bir başarı yakalamak üzereyiz. Her an bir başarılı gözümüzün önünde. Ve her an bir başarısızlığa yakınız. Her an başarısızlığa doğru geri sayım, bir “deadline”. Budur işte bizi daraltan, boğan, üzerimize çullanan. Başarısızlık ihtimalini göze aldığımız an özgürüz gibi geliyor bazen, hayatın böylesi bir şey olduğunu idrak ettiğimiz an.
Bu kadar gevelemenin üstüne aklıma Yunus’un dörtlüğü geliverdi. Sanki devam ederek hadiseyi iyice dağıtacak olduğum cümleleri tek dörtlükte sıkıştırıp toparlamış gibi.
İlim ilim bilmektir,
İlim kendin bilmektir.
Sen kendin bilmezsin,
Ya nice okumaktır…
Okuyunca hiç bu açıdan bakmamıştım.. Aaa evet böyle de düşünülebilir dedim, hatta körü körüne katıldığım noktalar oldu bile… Çok güzel kurgulanmış ve detaylarla desteklenmiş tadından yenmicek güzellikte bir yazı olsada hayatın gerçekleri kadar kaçınılmaz olan “AMA” lar var bu yazıya…Sonuç; tüm “ama” larına rağmen bir solukta okunan, sorgulayan, sorgulatan bir yazı ellerine sağlık …
Başarılı oldukça körleşiyor belki de insan, sanıyor ki ben çabaladım başardım başaramayan çabalamamış arkadaş..kendi yapmış oldukları yetiyor insana genellemeye gitmeye, benim umutlarım üzerinden prim yapmaya..dünya üzerinde yaşayan her bir insanın hayali olan istediği işin peşinden koşma düşüncesi üzerinden, kendine pay biçiyor..o benim hayalim ama bunu gerçekleştirmiş olan sensin ve benim duymak istediğim şeyleri bana söyleyerek gözümde kendini daha güzel daha imrenilesi daha yerinde olmak istenilesi bir insan konumuna koyuyorsun..aslında bana öğüt vermek yada bak ben böyle yaptım mutluyum sen de yap sen de mutlu ol gibi bir istek değil bu öğütlerin altında yatan, sadece zaten başarılı olmuş bir insanın ego tatmininin sınırsızlığını kanıtlıyor bana..çünkü dünya öyle her tarafı pembe bir dünya değil..en azından benim için..
Şöyle düşünüyorum ki bu başarılı olmaktan gözü dönmüş insanların bu kadar hikaye anlatma, öğüt verme çabasının altında ben senden daha iyiyimin kanıtı yatıyor..iyice gözüme sokuyor, seni sefil; sen orada uğraş didin ama bak en sevdiği işte çalışan benim..ondan sebep bu tür öğütler, başarı hikayeleri en tepede olan insanlar tarafından anlatılıyor, yazılıyor..bu yazılar, konuşmalar vs. başarılı olmuş! yada hala başarısızlığını kabul etmeyen insanlar tarafından bir anlam ifade ediyor..benim içinse yürü ya kulum denmiş insanlardan farklı değiller..aramızdaki fark çabalamamaktan değil, yada üniversiteyi bitirmemekten ileri gelmiyor, sadece sen benden daha şanslıydın ve daha uygun bir ortamdaydın o kadar..sen olmasaydın da elbet biri apple ceo’su olacaktı, o koltuk boş mu kalacaktı sanki..
ayrıca başarılı olmak bile o kadar temiz kalamıyor bu dünyada çünkü farkındayım ki birinin başarısı aslında birden fazla insanın başarısızlığına, hayatına mal oluyor bu dünyada..işte bundan sebep ne o hayat hikayelerini ne de o ne yapmam gerektiğini anlatan bin bir kuralı merak ediyorum..biliyorum ki ben başarısızım çünkü ne yaparsam yapayım biliyorum ki önüme hep yapılacak daha güzel daha önemli daha değerli işler gelecek..
haa en önemlisi de ben sen olmak istemiyorum arkadaş, heyyy!!!!
yukarıda yazdığım yorumda fazlasıyla tek açıdan yaklaştım galiba ama senin yazdığın yazıya yorum olduğu için daha fazla uzatmayayım dedim 🙂
blog senin bloğun neticede 😀
Hacı Barca taraftarları da acaba bir gün yenilebilecekleri umuduyla mı maç izliyorlar dersin? 😀
@bilga
Tam olarak üçüncü paragrafta söylediğin o birilerinin başarılı olmasının birilerinin başarısızlığına tekabül etmesi asıl sorun, daha doğrusu insana bir sorun olduğunu hissettiren.
Sevinerek söylüyorum, katılıyorum. Jean Twenge’in yaptığı milyonluk araştırmaların sonunda ortaya çıkan enteresan gerçek, dünya üzerinde depresyon, panik atak, sinir krizleri miktarında son 20 yılda görülen yaklaşık %50lik artışın yanında, ben merkezcil yaşama dair pozitif düşüncelerin görülme ihtimalinin de bir o kadar artması. Diyceksiniz ki ne alaka? Alakalı kısmı şu, gerek kitap bilgalığı :p yapan stiv amcalar, gerek ye-çocukBırak-geber zihniyeti mensuplarında ortak değişen şeyin, GDE olması. Genetiği Değiştirilmiş Ego sahipleri her coğrafyada farklı bir çaba içerisinde, ama aynı ortak gayede, her türlü araçla para ve başarı temelli hayatı tavsiye ediyor. Günümüzün sahte Mevlana’ları, erdem yerine çaktırmadan ekonomik başarıyı veya parayı koyuyor, bu koyma bildiğiniz koymalardan değil.
Bu koyma, gangnam style videosundaki kızların göbeğinden zeytin yiyen adamların haklı veya haksız başarısı olabilir, e biraz koyuyo biz gibi cebi delik adama. O kadar parası olan tabi bu fanteziyi çok rahat gerçekleştirmek isteyebilir, abartı görmeyin bu arada.
Üç kuruşla yetinirken, milyonlara sahip olmak dürtüsünün reklamı, bence VücudununNeKadarınıSergilersenOKadarTVikoncanısın reklamından çok farklı değil. Öyle veya böyle kaşarlık. İki master çevresindeki kölelere, benimGibiOlunTuvaletteParaÇıkartırsınız tavsiyelerini gün gün saat saat iş ortamı,tv ortamı, cadde kafe, her türlü etkenden bağımsız mesaj mesaj ittiriyorken, master’a tapınırcasına bakan köle, sahte olduğunu bilemeyeceği ve asla elde edemeyeceğini bilmediği bu master’lığa özenip duracak.
Ah be koçum sanırsın o amca her adımı bileğinin hakkıyle geçti, ne muamelelerle. Ah be kızım sanırsın ki o kızın sergileyecek başka birşeyi var, en fazla cinsel organına kadar açabilir ama söyleyeyim hepsinin modası geçer. Sen de özen dur onlara, yapamayacağını anladığın anda da gir panik ataklara, depresyonlara. Ondan sonra da aynı sistemin parçası olan yazarın belirttiği “31 adımda Adriana Lima’yı tavla, 17 yaşında nası CEO oldum” kitaplarına. Söyleyim, ondan sonrası da sana bağlı. Kendindeki bu saçmalığı farkedersen psikiyatriye, farkedemezsen ömür boyu sistemin istediği gibi bir psikosomatik dengesi yitik bir karaktere.
Not: Fener’in Arsenal maçında Walcott’un golünü yedikten sonraki Volkan’ın yüzündeki doğal üzüntüden ben de hoşlandım, yalan yok 🙂
@Doğrucu Davut En az bir başka hikaye konusu olacak kadar derinlikli bir cevap olmuş dostum. Aynı şeylerden bahsediyoruz, aynı dertten müzdaribiz, katılıyorum : )
@Doğrucu Davut
göndermeyi gördüm genç..sevdim, yerinde =)
Herşeye çatmak için insan kendine sebepler bulabilir. Ama bunlar ne kadar gerekli, gerçekçi ve anlamlı, orası tartışılır. Peki ünlü birinin ünlü bir konuşmasına çatmak için argüman aramaya ne demeli. Ünlü üstünden prim yapma çabası mı?
Steve Jobs’a karşı belirli bir tutumunun olması senin istikrarlı bir kişiliğinin olduğunun göstergesidir, yani konu Steve Jobs olmasa bile başka konularda da düşüncelerini savunan bir kişiliğinin olduğu apaçık ortada ve bu da iyi bir şey. Bunu belirtmek ve yazıyı okuduktan sonra aklımda beliren konuları saygıdeğer yazına bir katkı olabilirse eğer diyerekten paylaşma ihtiyacı hissettim, umarım yararı olur:
Öncelikle belirtmeliyim ki ben Steve Jobs’ı kendi rol modellerinin arasına katmış bir kişiyim ama yazdıklarım bununla bağlantılı olmayacak sadece sana ve senin yazını okuyanlara katkısı olacak.
Steve Jobs gerçekten dünya üzerindeki çok geniş bir kitle tarafından bilinen en ünlü IT’cilerden birisidir. Öncelikle şunu soralım başarı nedir? Başarı bütün kavramlarda olduğu gibi kişiden kişiye göreceli olarak değişiklik gösterebilir. Bir başarısızlık da başarıdır, bir kazanç da. Üzerinde durduğum konuda Steve Jobs’ın bu kadar geniş kitle tarafından tanınmasına ben bir başarıdır gözü ile bakarım. Ama Steve Jobs üniversiteyi bitirememiş, ailesine gerekli önemi gösterememiş, kendi kurduğu işten atılmış!!! O zaman Steve Jobs evet başarısız.
Bu paragrafı şu yüzden yazdım, en basit bir kavrama dahi girişimde bile net bir şey sizlere iletemedim çünkü her şey her zaman her şeyi ifade eder. Bu şu demek, eğer hayatta baktığımız olgulara birer sepet dersek, bu sepetlerde her zaman iyi elmalar, orta elmalar ve çürük elmalar olacaktır. Her zaman %99 planladığınız işlerde bile %1 ihtimalle bir sorun ile karşılaşacaksınız.
Bu ikinci paragrafta da olguları ne açıdan değerlendirmemiz gerektiğine nasıl bir yaklaşım sergilemeliyiz kavramını açtım. Şu aşamadan itibaren şunu belirteceğim, sadece tanınmış çok ünlü kişilikler, yani Steve Jobs gibi, değil her zaman çevremizde olan insanlar her zaman bizim için birer kahraman olabilecekleri gibi birer kötü örnek de teşkil edip bizlere zarar da verebilirler. En yakınımızdan, babamızdan bahsedelim: o işe gider ve bize bakar, bir sorun olduğunda o müdahale eder ama, özellikle ergenlik zamanlarınızda babanıza karşı tutumunuz değişir en küçük kötü davranışlarında ona nefret duymaya başlarsınız ve “ben asla evladıma böyle yapmayacağım” demeye başlarsınız (kötü örnek teşkil etme aşaması).
Sondan bir önceki paragrafa geldik. Steve Jobs konusuna tekrar geri döndüğümüzde Steve Jobs da bir sepettir ve bu sepette iyi, orta ve çürük elmalar yer alır. Bilgi her zaman kutsaldır ve eğer bilgi Çin’de ise gidip alacaksınız. Steve Jobs konusunda da onun çürük elmalarını bir kenara ayırın, iyi elmaları alıp kendi öznel sepetinize doldurun. Benim sepetimde Steve Jobs’tan “bir işi yaptığınızda başarılı olursanız bu zaten size artıdır, başarısız olursanız bu da size tecrübe bırakacaktır yani bu da size artıdır, yani hiçbir zaman yeni bir şey denemede çekinmeyin çünkü risk 0’dır” olgusu başta yer alır. Bunu sadece yeni icad olarak algılamayın, aile yaşantınızdaki sorunları çözmek için bile bu olguyu kullanabilirsiniz. Usanmadan denemek kaybederek başarmak işleminin ilk adımıdır. Sepetimde başka “bugün hayatınızın son günü olsa yaptığınız şeye devam eder miydiniz?” var. Bunu biraz geniş açıklayacağım: Hepimizin olduğu gibi benim de ailem bir meslek edinmeyi + evlenmeyi + çocuk yapmayı + ev almıayı + emekli olmayı bana görev biçer. Fakat ben bu konuda biraz farklı düşünüyorum: insanlar hayatlarında önce kaybedecekleri şeyleri yaratırlar sonra da bu kaybedecekleri şeyleri kaybetmemek için başka şeylerini kaybederler. Misal araba almak, siz güç elde etmek, rahat ulaşım sağlamak hayat strandartınızı yükseltmek için bir araba satın alırsınız ve bu kaybedebileceğiniz (sürekli benzin + bakım kaybı başlayacak) bir şeydir. Bunu kaybetmemek için işinizde daha çok çalışmaya başlarsınız ve ne zaman iş yerinde haksızlığa uğrayıp çok çalıştırılmak durumunda kalırsanız aklınıza arabanız gelir ve sesinizi çıkartmadan devam edersiniz (burada gereksiz yere çok çalışıp sağlığı kaybetme olgusu). İşte bu bakımdan ikinci bahsettiğim sepet elemanım benim için başka bir altın niteliğindedir. Gene de evlenmeli araba almalı fakat bunları yaparken başka şeylerden de feragat etmemeli, herşeyi doğalında tadına yapmalı gerçekten istendiği için, burada alınması gereken mesaj budur.
Son paragraf, diyeceğim odur ki hayatta heryerde bize yarar sağlayacak bol zenginlikli bilgi ve becerilerden oluşmuş sepetler vardır ve bu sepetleri yakalayıp iyi elmaları kendi sepetimize toparlamamız her zaman bize artarak çoğalan yararlar sağlayacaktır ve Steve Jobs ilkeleri çok fazla değerli ve taze elmalarla dolu bir sepettir, çürük elmalarla uğraşmak yerine tazelerini alınız, en azından “Silicon Valley” filmini şiddetle tavsiye derim arkadaşlar.
Umarım beni yanlış anlamadınız, biraz düşünürseniz size çok fazla yarar sağlayacak ilkeler paylaştım. Teşekkürler.
@bahadir
Yazının başında “Hiç bir şekilde Steve Jobs’un mücadelesine, zekasına ve mucit kişiliğine sözüm yoktur.” diyerek maksadımın Steve Jobs’ın kişiliği olmadığını belirtmiştim. Siz de öyle bir yanlış anlama içinde değilsiniz zaten. Sanırım söylediklerinizi kabaca Steve Jobs’un pekâlâ iyi yanlarını alabiliriz şeklinde özetleyebiliriz : ) Teşekkür ederim ayrıca
Sonuna kadar katılıyom gardaş. Hayat bunların zorlaştırdığı kadar zor değil helbet. Helalinden kazanacaksın, iyi bir insan olmaya gayret edeceksin ( iyi bir insan nasıl olunur, bunu da Allah ve resulü sav bize bildirdi ), yardımsever olacaksın. Bu kadar basit.